Voorwoord van de voorzitter: Geslaagde bijeenkomst met onze donateurs
Op zondag 1 juni was er in de aula een geslaagde bijeenkomst met ruim twintig van onze donateurs. De meeste tijd werd besteed aan het bespreken wat gedaan kan worden om het verval van de grafzerken tegen te gaan.
Naar aanleiding hiervan heeft het bestuur besloten om binnenkort te overleggen met Rients Anne Slotema, senior adviseur monumenten en duurzaam erfgoed bij Erfgoed Leiden en Omstreken, om te bespreken wat mogelijk is. Daarnaast zal contact worden gezocht met Terebinth, de landelijke stichting die zich inzet voor het behoud van funerair erfgoed in Nederland, het behoud van waardevolle grafmonumenten. Tenslotte komt er een nieuwe werkgroep van vrijwilligers, die als eerste taak krijgt om de huidige situatie van de zerken op de keldergraven nader in kaart te brengen en te vergelijken met de situatie omstreeks 1990, zoals die in ons archief voor een deel is vastgelegd. Ook zal gekeken worden naar de teksten op de diverse grafzerken.
Voor deze werkgroep zijn wij op zoek naar een aantal vrijwilligers. Dus als u hieraan mee wilt werken, dan stellen wij dat zeer op prijs. U kunt dat kenbaar maken door een e-mail te sturen naar secretariaatgroenesteeg@gmail.com. Ook als u eerst wat informatie over de werkzaamheden wilt ontvangen, kunt u dat per e-mail aangeven en arrangeren wij een gesprek. De werkzaamheden van deze nieuwe werkgroep is van groot belang voor onze doelstelling ‘het in stand houden van de historische begraafplaats Groenesteeg.

Donateursbijeenkomst op 1 juni 2025

 

Zondag 6 juli 14.00 uur: Rondleiding “Leidse musea en Groenesteeg”
Op zondag 6 juli 2025 wordt om 14 uur de rondleiding “Leidse musea en Groenesteeg” georganiseerd. Leiden profileert zich als museumstad. Deze musea stammen uit het begin van de 19de eeuw of later. Wij nemen in dit kader ook de veel oudere Hortus mee. Een aantal (eerste) directeuren van deze musea en de Hortus zijn op Groenesteeg begraven. Na een korte inleiding in de aula wordt in kleine groepen langs een twaalftal van hun graven gewandeld. Het betreft Reinwardt, Suringar, De Vriese en Witte (Hortus); Reuvens, Holwerda en Pleyte (Rijksmuseum van Oudheden), Temminck en Schlegel (Rijksmuseum van Natuurlijke Historie, nu Naturalis), Serrurier (Museum van Volkenkunde), en Cornet en Humbert de Superville (Prentenkabinet).
Ook bij slecht weer gaat deze activiteit door. Dan wordt in de aula een presentatie gegeven over dit onderwerp.

Victoria Regiakas in de Hortus (ca. 1910)

Zondag 14 september 10.00-17.00 uur: Open Monumentendagen: “Architectonisch Erfgoed”
De HGB (Historische Begraafplaats Groenesteeg) doet dit jaar op zondag 14 september mee aan de Open Monumentendagen. Tussen 10.00 en 17.00 uur worden continu korte rondleidingen gegeven door onze vrijwilligers over personen die op Groenesteeg zijn begraven en architectonisch erfgoed Iedere rondleider heeft een aantal personen uitgekozen en zal aan hun graf wat vertellen. Natuurlijk komen de stadsarchitecten Salomon van der Paauw, die ook de begraafplaats Groenesteeg ontwierp, en Jan Willem Schaap aan bod.

Zondag 12 oktober 14.00 uur: Rondleiding IVN over de natuur op Groenesteeg”.
Onder deskundige leiding van enkele natuurgidsen van de IVN afdeling Leiden, wordt op deze middag een natuurwandeling over de begraafplaats gehouden. Ongetwijfeld zal er op deze wandeling al heel wat van de typische herfstsfeer op Groenesteeg te genieten zijn, wellicht in een heerlijk najaarszonnetje, zoals op bijgaande foto. Verzamelen om 14.00 uur bij de ingang van de begraafplaats aan het einde van de Groenesteeg. Het bestuur van de Stichting Groenesteeg beveelt deze IVN-wandeling van harte bij u aan.

Zondag 19 oktober om 14.00 uur: Rondleiding “Parels van de Groenesteeg”
In deze rondleiding komt van alles ter sprake: naast de levensverhalen van een aantal bijzondere personen ook de prachtige natuur en funeraire symbolen. Na een korte inleiding in de aula worden enkele kleine groepen samengesteld voor de route over de begraafplaats. We beginnen op de ‘Laatste Brug’, lopen vandaar naar de ‘Grote bruine beuk’ en wandelen vervolgens een rondje over de begraafplaats, onder andere langs het DANK-monument, het knekelveld en de ‘laantjes’. We staan stil bij de graven van Martina Lindo (van het fraaie grafmonument), Frans Coenen (musicus), Christiaan Snouck Hurgronje (arabist), Anna Groll (de naamgeefster van de Annakliniek), Arie Koster (de Meelfabriek), Anna Carbentus (moeder van Vincent van Gogh), Frederik Kaiser (sterrenkundige), Robert Fruin(historicus), Irawan Soejono (verzetsstrijder), Wijbrand Haanstra (pedagoog) en Floris Verster (schilder). Ook bij slecht weer gaat het door; dan wordt een presentatie in de aula over deze onderwerpen gegeven.

Zondag 16 november om 14.00 uur: Lezing en rondleiding: “De Vrijmetselarij en Groenesteeg”
Over het onderwerp: Op de begraafplaats Groenesteeg liggen Vrijmetselaars begraven, leden van Loge La Vertu uit Leiden. Na onderzoek blijken het er meer dan vijftig te zijn. Wat is het verhaal hier achter? Op diverse grafstenen staan maçonnieke symbolen, waarmee duidelijk wordt dat dit een Vrijmetselaar is geweest, soms heel duidelijk, soms ook vrijwel onzichtbaar. Zie als voorbeeld de foto van het Familiegraf van Thorbecke. Veel van deze Vrijmetselaars zijn onderdeel van mooie verhalen, zowel persoonlijk, over de stand van zaken in de Loge en als tijdsbeeld van Leiden. Daarvan worden er enkele verteld in de lezing. En voor zandgraf 566 (Vrijmetselaar Witmans en Oudmilitair Neuschaefer) onthullen we tot slot een verhaal met een raadselachtig open einde. Na de lezing volgt een wandeling over de begraafplaats om maçonnieke symbolen op grafstenen te bekijken en toe te lichten. Over de spreker: Jan Rezelman (1962) is sinds 2017 lid van de Vrijmetselarij Loge La Vertu, de oudste vereniging van Leiden. Sinds 2022 is hij archivaris en op zoek naar menselijke verhalen uit de geschiedenis van de Loge. De leden van La Vertu op Groenesteeg vormen daarbij een grote bron van inspiratie.

Familiegraf Thorbecke (zandgraf 734A)

Zondag 14 december om 14.00 uur: Lezing en rondleiding: “De rijkswerkinrichting voor vrouwen in Leiden 1890-1920

Tussen 1890 en 1920 bood het voormalige Pesthuisgebouw in Leiden onderdak aan een
rijkswerkinrichting (RWI) voor vrouwen. Rijkswerkinrichtingen waren bedoeld als straf voor mensen die zich schuldig hadden gemaakt aan bedelen, landlopen en dronkenschap in het openbaar. Door hen langdurig op te sluiten hoopte het rijk de samenleving te bevrijden van de overlast die deze groepen zouden veroorzaken. Een ander oogmerk was verbetering door hen gedwongen aan het werk te zetten. Omdat Veenhuizen, waar de vrouwen oorspronkelijk verbleven overvol dreigde te raken, verhuisden zij eind december 1889 naar Oegstgeest/Leiden. Hoewel het op de Groenesteeg (uiteraard) vergeefs zoeken is naar de vrouwen zelf (het sterftecijfer was
hoog: aanvankelijk ongeveer 9%) liggen er wel verschillende mensen waar zij direct of indirect mee te maken hadden. Voorbeelden hiervan zijn de Leidse notabelen die deel uitmaakten van het college van regenten dat de rijkswerkinrichting bestuurde.
Ook het graf van dominee Hermanus Hagen die als geestelijke verbonden was aan de RWI is op de begraafplaats te vinden, evenals dat van Elisabeth Oort-de Goeje.

Het graf van ds. Hagen (winter 2013)

Laatstgenoemde wilde de vrouwen bij hun vertrek uit de RWI vooral praktische hulp bieden in de vorm van bemiddeling naar onderdak, werk of herstel van relaties.
Over de interactie tussen de opgesloten vrouwen en degenen die zich met hen bemoeiden geeft Marian Weevers een lezing. Marian is vrijwilligster in de onderzoekgroep van onze Stichting. Na de lezing volgt een korte rondleiding langs de graven van degenen die in de lezing figureren.

Weetje: Gewone grootoorvleermuis op Groenesteeg

Foto van Rene Jansen

Op de Historische Begraafplaats Groenesteeg (HBG) wordt momenteel onderzoek gedaan naar vleermuizen door Benjamin Brandt, senior adviseur bij Ecologisch adviesbureau Habitus. Hij doet dit onderzoek in opdracht van de Gemeente
Leiden. Dit gebeurt met een zogenaamde vleermuislogger, waarmee het gedrag van vleermuizen kan worden bestudeerd. In zes nachten tijd zijn er 10.000 opnames geregistreerd van vleermuizen. Hij zocht vooral naar de gewone grootoorvleermuis in Leiden. En jawel, die komt dus voor op de HBG. Dit onderzoek is nog niet afgelopen. Er volgen nog meer nachtelijke waarnemingen de komende tijd.

Nieuwe biografieën op onze website
In de rubriek Nader belichte personen, links in het menu, is dit jaar een zevental artikelen toegevoegd. Het betreft de volgende personen:
Hendrik Willem Fischer (Militair Nederlands-Indië; conservator Etnografisch Museum; wethouder); Simon Cornelis van Doesburgh (Boekhandelaar/uitgever, maatschappelijk en kerkelijk betrokken); François André Dee (Medewerker universiteitsbibliotheek, maar bovenal een zeer geliefde pedel César Gustave Chavannes (Waals predikant);
Adrianus Jacobus Binnendijk (Directeur van de Stedelijke Werkinrichting en vele andere functies); Petrus Alma (fabrikant in verduurzaamde levensmiddelen; politiek en maatschappelijk actief); Nicolaas Olivier (Minister van justitie en financiën in kabinet Thorbecke II).