In deze nieuwsbrief treft u allerlei informatie aan over onze stichting, waaronder het programma van de openstellingen voor de komende maanden, over ons jubileum in 2017 en over onderzoek dat is gedaan.

Als u de begraafplaats met het openbaar vervoer bezoekt, dan kunt u het beste buslijn 6 van Arriva (Leiden CS en Leyhof Leiderdorp v.v.) gebruiken en uitstappen aan de Zijlsingel.

Voorwoord van de voorzitter: Het 25-jarig jubileum

De mooie historische begraafplaats Groenesteeg bestaat al sinds 1813. In 2013 hebben we op een prachtige manier het tweehonderdjarig bestaan gevierd, onder andere met een jubileumboek (dat is inmiddels geheel is uitverkocht) en de ‘herbegrafenis’ van Diederik van Leysen Gael.
In maart 2017 is er weer een jubileum: dan bestaat de Stichting 25 jaar. De Stichting heeft de naam ‘Stichting tot instandhouding van de begraafplaats Groenesteeg’. Hierin komt tot uitdrukking waarom de stichting is opgericht.

In 1975 werd de begraafplaats letterlijk gesloten. Het hek ging dicht en het was ‘verboden toegang’. De jeugd uit de buurt trok zich er weinig van aan en er waren dan ook regelmatig vernielingen, ook aan de graven en grafmonumenten. De natuur ging ongestoord haar gang, wat tot gevolg had dat de begraafplaats verpauperde en overwoekerd raakte.In het begin van de jaren negentig heeft een aantal verontruste burgers en familieleden van op Groenesteeg begraven personen bij de gemeente Leiden, die inmiddels eigenaar van de begraafplaats was geworden, aan de bel getrokken om deze weer in ere te herstellen en in stand te houden.

De begraafplaats in verval (1992)

De gemeente stemde daarin toe, was bereid tot een algehele restauratie, mits de verontruste burgers en familieleden zouden zorgdragen voor de ‘tot instandhouding’. Dit heeft geleid tot oprichting van de stichting op 11 maart 1992 en de naam. Na een grondige restauratie werd de begraafplaats in 1995 weer voor het publiek opengesteld en kreeg het tevens de bestemming ‘stadspark’. De begraafplaats is dan ook dagelijks geopend tussen 9 en 17 uur. Het komend jaar zal de stichting dit zilveren jubileum vieren met enkele activiteiten: in ieder geval een fotowedstrijd en een familiedag. In deze nieuwsbrief leest u meer over deze twee activiteiten.

Openstellingen, rondleidingen en lezingen in de maanden januari tot en met april

Zondag 8 januari 2017 om 14.00 uur: Rondleiding ‘Leidse hoogleraren’

Deze rondleiding gaat langs de graven van een aantal Leidse hoogleraren die op Groenesteeg begraven zijn, zoals de arabisten De Goeje en Snouck Hurgronje, de astronomen Kaiser en Van de Sande Bakhuyzen, de historicus Fruin, de archeologen Reuvens en Holwerda, de juristen Van Boneval Faure en Greven, de hoogleraren Natuurlijke Historie Temminck, Schlegel en Van der Hoeven, de medici Simon Thomas en Du Pui, alsmede de neerlandicus De Vries.Na afloop van de rondleiding is er in de aula een korte film te zien over de ‘Herbegrafenis van Diederik van Leyden Gael, de redder van Leiden’, die plaatsvond in 2013 in het kader van het tweehonderdjarig bestaan van de begraafplaats Groenesteeg. Op deze dag is de aula tussen 13.30 en 16.00 uur geopend.

Snouck Hurgronje

 

Zondag 5 februari 2017 om 14.00 uur: Rondleiding ‘Burgemeesters, apothekers en kunstenaars’

Deze rondleiding gaat langs de graven van een aantal burgemeesters, apothekers en kunstenaars die op Groenesteeg zijn begraven, zoals de burgemeesters Louis de Laat de Kanter, graaf van Limburg Stirum, Daniël Tieboel Siegenbeek en François Was; de apothekers Carel Naret Oliphant en Roelof Jesse; de musici Frans Coenen, Anna Schulz Lessig en Leander Schlegel; de schilders Jacobus Cornet, Floris Verster en de moeder van Vincent van Gogh. Na afloop van de rondleiding is er in de aula een korte film te zien over de ‘Herbegrafenis van Diederik van Leyden Gael, de redder van Leiden’, die plaatsvond in 2013 in het kader van het tweehonderdjarig bestaan van de begraafplaats Groenesteeg.  Op deze dag is de aula tussen 13.30 en 16.00 uur geopend.

Graf Frans Coenen

 

Zondag 5 maart 2017 om 14.00 uur: Rondleiding ‘Vrouwen op Groenesteeg’

Anna Groll, de stichtster van de Annakliniek

Op deze zondag er is een rondleiding over de begraafplaats langs de graven van een aantal meer en minder bekende vrouwen, die op Groenesteeg begraven zijn. Het betreft: de scheikundige Wouterina Constance de Baat; Martina Cornelia Lindo met haar mooie grafmonument, de moeder van Abraham Kuyper, Henriëtte Hùber; de regentes van het St. Annahofje Françoise Antoinette Le Poole; Anna Elisabeth Groll, de stichtster van de Annakliniek; de schrijfster  Wilhelmina Henriëtte Tuinstra-Temmink; de ‘moeder van de studerende meisjes’ Johanna Catharina van Manen; de moeder van Vincent van Gogh, Anna Cornelia Carbentus; Hester van Dissel en Janneke Schaaff - in ’t Veld,

resp. de eerste en de laatste die op Groenesteeg begraven zijn; de lerares Elize van Kaathoven; JohannaDrost, de stichtster van het Diaconessenhuis; de muzieklerares Anna Schulz Lessig en Jacqueline Blommestein, iemand met een ‘apart levensverhaal’.
Na afloop van de rondleiding is er in de aula een korte film te zien over de ‘Herbegrafenis van Diederik van Leyden Gael, de redder van Leiden’, die plaatsvond in 2013 in het kader van het tweehonderdjarig bestaan van de begraafplaats Groenesteeg.  Op deze dag is de aula tussen 13.30 en 16.00 uur geopend.

 

Zondag 19 maart 2017: IVN wandeling om 14.00 uur

Onder de deskundige leiding van enkele natuurgidsen van het IVN, afdeling Leiden, wordt een natuurwandeling over de begraafplaats gehouden. Wij verwachten dat dit jaar de eerste stinzenplanten, waaronder de voorjaarshelm-bloem, alsmede de krokussen en helderblauwe scilla's, in bloei zullen staan. Ongetwijfeld zal er op deze wandeling al heel wat van de prille lente te genieten zijn. Verzamelen om 14.00 uur bij de ingang van de begraafplaats Groenesteeg.

Stinzenplanten op Groenesteeg

Zondag 9 april 2017 om 14.30 uur:
Lezing door Huib Veldhuijsen: ‘De Schatbewaarder’, een heilzame waarschuwing
In 2013 was er bij het 200-jarig bestaan van de begraafplaats Groenesteeg de ‘herbegrafenis’ van Diederik van Leyden Gael, ‘de redder van Leiden’. Huib Veldhuijsen tekende het verhaal van 'de redding' op, vanuit een ander perspectief. 'De Schatbewaarder' is het verhaal van de fraude in Leiden (1811-1838) afgezet tegen de context van een land op zoek naar identiteit en waarin de liberalisering vastloopt in het raderwerk van kerk en koning.
'Verteller' is stadsklerk Jan Laurens Teerlink. Als Teerlink komt te werken op het stadhuis ontmoet hij er stadssecretaris Du Pui. Deze kwam als jonge student te werken als secretaris voor de commissies van herstel van de kruitramp en nam al snel de plaats in van de overleden stadssecretaris Hubrecht sr. Teerlink raakt bevriend met zijn collega's Casper Seyn en Jan Christiaan Backer. Wanneer Du Pui in 1838 overlijdt komt de stadsfraude aan het licht. Teerlink was getuige bij de rechtszitting tegen hen in 1839.
Hij zit vol complottheorieën. Hoe toevallig is het dat de vroedschapspenningen precies 'op' waren toen de Fransen kwamen, en hoe kwamen deze uiteindelijk in de tuin van Casper Seyn? Waarom hoefde de weduwe Du Pui niet te getuigen?
Raadslid Thorbecke spreekt zich uit over de zaak. Hij vindt de rechter partijdig en hoopt dat Seyns advocaat, vriend en collega van de latere wethouder Olivier, er niets ongelegen aan laat liggen zijn oordeel op waarde te schatten. Thorbecke acht de stadsdieverij een heilzame waarschuwing aan ons land. We volgen het verhaal van Teerlink tot het moment dat de raad in 1859, met twee stemmen tegen, instemt met zijn pensioen en hem een eervol afscheid aanbiedt.
Naast Diederik van Leyden Gael, zijn ook Du Pui, Teerlink en Olivier op de begraafplaats Groenesteeg begraven.

Over de spreker:
Huib Veldhuijsen (IJsselstein, 1965) is communicatieadviseur en citymarketeer, met een warme belangstelling voor cultuurhistorie en openbaar bestuur. Als tiener bezocht hij in 1981 het archief van Leiden waar hij stuitte op het verhaal van zijn voorouder Casper Seyn. Toen hij dit verhaal met zijn opa besprak, bleek het verhaal in de familie niet aan volgende generaties te zijn doorgegeven. In de loop der jaren groeide Veldhuijsens belangstelling naar de historische context waarin Seyn werkte. Huib, intussen wethouder, projecteerde het verhaal tegen de achtergrond van de liberalisering van het openbaar bestuur. Hij deelt graag zijn verwondering, die hij heeft ervaren bij het optekenen ervan, met belangstellenden op de Groenesteeg.

Vijfentwintigjarig jubileum van de Stichting
Volgend jaar bestaat de Stichting vijfentwintig jaar. Wij willen dit jubileum een feestelijk tintje geven en daarvoor enkele bijzondere activiteiten op het programma zetten.

Familiedag
Er komt een ‘familiedag’ met name voor en met donateurs die familieleden hebben die begraven zijn op Groenesteeg. Wij stellen het op prijs als de donateurs, die familieleden hebben die ooit op de begraafplaats begraven zijn, een email sturen naar secretariaatgroenesteeg@gmail.com. Ook in onze vorige Nieuwsbrieven hebben wij deze oproep gedaan. Een aantal heeft hierop gereageerd (zij hoeven niet opnieuw te reageren), maar er zijn meer donateurs die familieleden op Groenesteeg hebben liggen en nog niet hebben gereageerd. Wij verzoeken hen ons een email te sturen.

Fotowedstrijd
Een andere activiteit is een fotowedstrijd met het motto “Sfeerbeelden van de historische begraafplaats Groenesteeg’. Er is een reglement waarin de voorwaarden voor deelname aan de wedstrijd zijn vastgelegd. Klik hier voor het reglement.
Een deskundige jury bestaande uit Dirk Ketting, Hielco Kuipers en Monique Shaw zal de inzending beoordelen. Inzendingen met een maximum van drie foto’s per persoon moeten voor 1 september 2017 digitaal worden ingediend via secretariaatgroenesteeg@gmail.com.
De winnaar ontvangt een prijs van € 200,-, de tweede prijs is € 100,- en de derde € 50,-. De bekendmaking van de uitslag zal plaatsvinden op een nog nader te bepalen datum eind 2017 als onderdeel van de viering van 25 jaar Stichting historische begraafplaats Groenesteeg.

 

Weetje over Goeie Mie
Goeie Mie (Maria Catharina Swanenburg) is niet op de begraafplaats Groenesteeg begraven maar haar geest waart daar soms wel rond.

Op vrijdag 28 en zaterdag 29 oktober jl., aan de vooravond van de première van de film ‘Goeie Mie Recomposed’ in het Trianontheater, werd er een ‘HalloMien’-tocht door de oostelijke binnenstad georganiseerd door de wijkvereniging Tussen de Rijnen in samenwerking met Fields Of Wonder. De tocht voerde langs plekken die een belangrijke rol hebben gespeeld in het leven van Goeie Mie en haar slachtoffers.

HalloMien op de Groenesteeg

Al lopend en varend kwam de stoet geesten uit een ver verleden tegen. Door middel van artiesten die de geesten van de overledenen uitbeeldden en spookachtige special effects werd een sfeer opgeroepen uit die tijd.

Maria Catharina Swanenburg werd geboren op de Oostdwarsgracht in Leiden. Op 13 mei 1868 trouwde Mie Swanenburg met Johannes van der Linden. Goeie Mie had al een zoon en zij kreeg met haar man nog zeven kinderen. Goeie Mie en haar gezin hebben in de Gortestraat, de Haverstraat, de Groenesteeg en ten slotte op Singelstraat 16 - de armste wijken van Leiden - gewoond. Haar bijnaam: Goeie Mie had zij te dank aan het feit dat zij zeer behulpzaam was voor zieken. Zij paste ook vaak op kinderen en bracht soep rond. Goeie Mie vermengde haar soep met arsenicum waardoor er veel mensen stierven. Vanaf 1880 tot 1883 heeft zij stelselmatig mensen vergiftigd.
Eduard Alexander van der Burg en Teunis Zaaijer hebben onderzoek gedaan naar de doodsoorzaken van de slachtoffers van Goeie Mie. Beiden zijn ook begraven op Groenesteeg (in vak F zandgraf 256 en vak B keldergraf 130, respectievelijk).

Maria Catharina Swanenburg werd op 1 mei 1885 veroordeeld tot levenslange tuchthuisstraf. Op 2 juli 1885 werd ‘Goeie Mie’ overgebracht naar de gevangenis voor vrouwen in ‘s-Hertogenbosch. Op 8 maart 1887 werd ze overgeplaatst naar de vrouwengevangenis in Gorinchem. Mie Swanenburg stierf op 11 april 1915 na een langdurige ziekte in deze gevangenis. Ze werd begraven op de katholieke begraafplaats in Gorinchem. Er is een boekje verschenen over Goeie Mie, geschreven door Ingrid Moerman. Dit is te koop tijdens de openstellingen op de Historische begraafplaats Groenesteeg.