Voorwoord van de voorzitter: In memoriam Hendrik van Soest
Op 5 maart jl. is op 94-jarige leeftijd onze erevoorzitter Hendrik van Soest overleden. Van Soest was in de beginjaren van onze Stichting, tussen 1993 en 2006, voorzitter. Het was een tijd waarin veel werk moest worden verzet om de begraafplaats, die in 1975 was gesloten en na ruim vijftien jaar een grote wildernis was geworden, weer in oude luister te herstellen.
Van Soest heeft op voortreffelijke wijze leiding gegeven aan het in ere herstellen van deze dodenakker. Er kwam een grote restauratie, van zowel de aula als van alle graven. In 1995 heropende burgemeester Goekoop deze locatie als begraafplaats in ruste en tevens stadspark.
Vanaf het eerste begin heeft Hendrik met zijn bijna onafscheidelijke Liesbeth zich ingezet voor de historische begraafplaats Groenesteeg. Het graf van de moeder van Vincent van Gogh had zijn speciale interesse. In 2003 heeft Hendrik een artikel geschreven met als titel: ‘Vincent van Gogh, Dorus’ bijbel en Anna’s graf’.
Dorus is Vincents vader, een dominee, en Hendrik had ontdekt dat op een schilderij, dat Vincent in 1885 in Nuenen schilderde en nu in het Van Gogh museum hangt, iets merkwaardigs aan de hand was met de bijbel die op het schilderij is te zien.
Anna is de voornaam van Vincents moeder. Over haar graf schreef Hendrik in het artikel: “Het graf van de moeder van een heden ten dage nog door miljoenen mensen over de gehele wereld bewonderde zoon verdient het alleszins tot in lengte van dagen bewaard te blijven”.
Als Hendrik een rondleiding op Groenesteeg gaf, dan wandelde hij met de aanwezigen een rondje over de begraafplaats. Bij het graf van moeder van Gogh bleef hij altijd lang, soms wel een half uur, stilstaan om van alles over deze bijzondere vrouw en haar graf te vertellen.
Ook na zijn vertrek als voorzitter bleef Hendrik met Liesbeth maandelijks naar de open-stellingen op Groenesteeg komen totdat dit enkele jaren geleden niet meer lukte. Zijn zoon Daan vertelde mij dat zijn vader tot het laatste moment toe de nieuwsbrieven van onze stichting uitspelde.
Met grote dank kijken wij terug op de inzet van Hendrik van Soest voor onze begraafplaats. Hij heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het proces om deze locatie te maken tot een prachtige oase van rust aan de rand van het centrum van Leiden.
Wij wensen de familie veel sterkte met het in korte tijd verliezen van zowel Liesbeth als Hendrik van Soest.

Hendrik van Soest

 

Het nieuwe boek “Geleerdheid onder de zerken” uitstekend ontvangen
Op 3 februari jl. mocht onze voorzitter Lodewijk Kallenberg het eerste exemplaar van het door hem geschreven boek “Geleerdheid onder de zerken - De zevenenzestig professoren van de historische begraafplaats Groenesteeg” uitreiken aan Hester Bijl, rector magnificus van de Universiteit Leiden.
Dit gebeurde in een volle Lorenzzaal van het Kamerlingh Onnes Gebouw en was de start van de jubileumweek ‘450 jaar Universiteit Leiden’.

Boekpresentatie in de Lorenzzaal

Het boek gaat over de 67 hoogleraren die op Groenesteeg zijn begraven. Na twee inleidende hoofdstukken, over de geschiedenis van de begraafplaats en over die van de universiteit, volgen in de volgende vijf hoofdstukken - voor ieder van de vijf faculteiten die er destijds waren één - de levensverhalen van deze ‘hooggeleerden’.
Wat het boek bijzonder maakt is dat niet alleen het wetenschappelijke werk aan bod komt, maar dat hun hele levensverhaal wordt beschreven: Waar kwamen zij vandaan? Hoe was hun jeugd en opleiding? Wat deden deze mensen voordat zij hoogleraar werden? Waar woonden zij in Leiden?
Hoe kwamen zij te overlijden en hoe was hun begrafenis op Groenesteeg?
Het is een boek van groot formaat (30x24 cm), het bevat 232 pagina’s en ruim 550 afbeeldingen. Inmiddels is er een vijftal boekpresentaties geweest en krijgen wij vele positieve reacties op deze laatste uitgave van onze Stichting. Omdat er op dit moment van de 500 gedrukte boeken minder dan 200 over zijn, verwachten wij dat alle boeken verkocht gaan worden.
De ‘gewone’ prijs van het boek is 35 euro, maar donateurs kunnen voor 30 euro een exemplaar verkrijgen. Het boek kan op onze maandelijkse openstellingen worden aangeschaft of door een email te sturen naar secretariaatgroenesteeg@gmail.com. Als u dit laatste doet, dan krijgt u van ons te horen hoe het verder gaat met de betaling en het afhalen of verzenden van het boek.

Donateursbijdragen
Begin april ontvangen de donateurs een verzoek om de bijdrage 2025 over te maken. Wij willen u er op wijzen dat een donateurschap voor het leven fiscaal aantrekkelijk is. U wordt donateur voor het leven door eenmalig het bedrag van € 144 over te maken. Omdat onze Stichting als ANBI is genoteerd is deze gift voor 125%, dus voor € 180, aftrekbaar van de inkomstenbelasting, mits u aan de drempelvoorwaarde voldoet . Wellicht dat dit voor u een interessante optie is.

Zondag 1 juni 13.30-16.30 uur: Donateursmiddag
Onze Stichting heeft ruim 200 donateurs. Dankzij hun bijdragen kan de doelstelling van het instandhouden van de begraafplaats en het organiseren van activiteiten worden gerealiseerd. Om de band met onze donateurs te versterken en nog beter hun wensen te leren kennen, wordt op zondag 1 juni een donateursmiddag georganiseerd. Op deze middag willen wij enkele zaken met de donateurs bespreken, waarbij voor ieder van de hierna genoemde onderwerpen - na een korte presentatie van een van onze bestuursleden - over het desbetreffende onderwerp van gedachten kan worden gewisseld. Het programma voor deze middag is als volgt:
13.30-14.00: Inloop met koffie/thee.
14.00-14.30: Het tegengaan van het verval van graven: wat kan en hoe gaat dat in zijn werk.
14.30-14.50: Verhalen op onze website over familieleden van donateurs die een graf hebben.
14.50-15.10: Het weer organiseren van een familiedag, zoals in 2017 bij het 25-jarig jubileum, waarbij men zelf iets over de geschiedenis van de eigen familie vertelt.
15.10-15.30: Hoe bereiken wij onze doelstelling nog beter.
15.30-16.30: Informeel samenzijn onder het genot van een drankje.
Wij, het bestuur van de Groenesteeg, zijn benieuwd naar uw mening en geïnteresseerd naar uw inbreng, met name: “hoe maken we met z’n allen de Groenesteeg nog boeiender”. Indien u van plan bent deze bijeenkomst bij te wonen, wat wij zeer op prijs stellen, dan verzoeken wij u dit te melden (en met hoeveel personen) via een e-mail naar secretariaatgroenesteeg@gmail.com.
We zien uit naar uw komst!

Familiedag 2017

Zondag 6 april 14.00 uur: Rondleiding “Leidse fabrikanten en ondernemers”
Op de begraafplaats Groenesteeg wordt op zondag 6 april 2025 om 14 uur de rondleiding “Leidse fabrikanten en ondernemers” georganiseerd. Na een korte inleiding in de aula wordt in kleine groepen over de begraafplaats langs een tiental graven gewandeld, waarbij kort het levensverhaal van de betrokken persoon wordt verteld. Ook bij slecht weer gaat de activiteit door. Dan wordt in de aula een presentatie gegeven over hetzelfde onderwerp.
Het betreft de textielfabrikanten Krantz, Leembruggen, Le Poole en Zaalberg. Daarnaast Brill (uitgever), Burgersdijk (graanhandelaar), Driessen (Leidse Katoenmaatschappij), Hartevelt (jenever), Van Hoeken (houthandel) en Wolters (grofsmederij).

Houthandel Gebr. Van Hoeken op industrieterrein De Waard

Zondag 18 mei 14.00 uur: Rondleiding “Musici en muziek op Groenesteeg”
Muzikaal Leiden heeft een belangrijk steentje bijgedragen aan de klassieke muziek in Nederland. Op de historische begraafplaats Groenesteeg (HBG) liggen enkele Leidse musici en componisten begraven die in de 19de en begin 20ste eeuw aardig aan de weg timmerden. Het was een vrij kleine wereld: soms beconcurreerden ze elkaar, maar ze speelden ook samen en sommigen liggen zelfs begraven in hetzelfde graf.
Als een rode draad door hun muzikale leven loopt Sempre Crescendo, het studentenorkest van Minerva, opgericht op 8 december 1831. Tweemaal per jaar eert Minerva op de begraafplaats Groenesteeg een van hun dirigenten, Adrianus Jacobus Wetrens (1822-1899). Een andere bekende musicus is de violist en componist Frans Coenen (1826-1904), een van de oprichters van het Amsterdamse conservatorium. De zuil op zijn graf, ontworpen door Thérèse van Hall, is een van de mooiste monumenten van de begraafplaats.
Bij deze rondleiding wordt het leven en werk van deze en andere musici en hoe zij zich tot elkaar verhielden besproken. Het geheel wordt omlijst met muzikale fragmenten van hun werk.
Het koor van Sempre Crescendo zal aanwezig zijn om de lezing luister bij te zetten. Tot slot zal nog een muzikale ode worden gebracht aan een bekende zangeres van het Nederlandse lied die vlakbij de Groenesteeg is geboren.
Deze rondleiding wordt verzorgd door Roelien Bastiaanse, gepensioneerd taalkundige met een grote liefde voor klassieke muziek. Zij werkt als vrijwilliger op de HBG.

De zuil rechts op de tekening is het grafmonument van Franciscus Hendrikus Coenen. ©Gert van Dijk

 

Zondag 22 juni 14.00 uur: Lezing/Rondleiding “Verster en Van de Pavord Smits”

Op de Historische Begraafplaats Groenesteeg zijn niet alleen mooie en bijzondere planten te zien, er liggen ook twee Leidse kunstenaars die uitblonken in het tekenen en schilderen van planten: Floris Verster en Helena van de Pavord Smits.
Floris Verster (1861-1927) is ongetwijfeld de bekendste van de twee. Zijn bloemstillevens waren vernieuwend. Hij was de eerste Nederlandse schilder die exotische bloemen links liet liggen en oog had voor de alledaagse natuur zoals veldbloemen, appelbloesem, kastanjebomen en hulst.
Plantkundigen hadden al eerder interesse gekregen in het gewone groen om ons heen. In 1800 namen ze het initiatief om voor het eerst de Nederlandse plantenwereld systematisch in kaart te brengen. Het werd de start van de Flora Batava die tussen 1800 en 1934 in 28 aparte delen werd uitgegeven. Elke deel bevatte fraaie illustraties met verklarende teksten. Helena van de Pavord Smits (1867-1941) maakte alle tekeningen (bijna 800) voor de laatste tien delen van de Flora Batava. Ze werkte daarnaast als zelfstandig kunstenares.
Van 12 april tot en met 24 augustus is in museum De Lakenhal de tentoonstelling ‘Thuis in het groen’ over de liefde voor het alledaagse groen. Daar is werk te zien van Floris Verster, Van de Pavord Smits en hedendaagse kunstenaars. Naar aanleiding van deze tentoonstelling worden er op zondag 22 juni in de aula van begraafplaats Groenesteeg twee presentaties gegeven.
Norbert Peeters, botanisch filosoof en een van de samenstellers van de in 2023 verschenen heruitgave van Flora Batava, zal over deze monumentale publicatie vertellen. Historicus Peter de Leeuw, zal ingaan op de levens van Helena van de Pavord Smits en Floris Verster. Na de presentaties volgt een korte rondleiding langs de graven van Verster en Van de Pavord Smits.
De bijeenkomst start om 14.00 uur en is gratis toegankelijk.

Floris Verster: Eucalyptus (1896)

Flora Batava

Van de Pavord Smits: Siberische zeeui (1903)

 

Zondag 6 juli 14.00 uur: Rondleiding “Leidse musea en de Hortus”
Op zondag 6 april 2025 wordt om 14 uur de rondleiding “Leidse musea en Groenesteeg” georga-niseerd. Leiden profileert zich als museumstad. Deze musea stammen uit het begin van de 19de eeuw of later. Wij nemen in dit kader ook de veel oudere Hortus mee. Een aantal (eerste) directeuren van deze musea en de Hortus zijn op Groenesteeg begraven. Na een korte inleiding in de aula wordt in kleine groepen langs een elftal van hun graven gewandeld. Het betreft Reinwardt, Suringar en Witte (Hortus); Reuvens, Holwerda en Pleyte (Rijksmuseum van Oudheden), Temminck, Schlegel en Van der Hoeven (Rijksmuseum van Natuurlijke Historie, nu Naturalis), Serrurier (Museum van Volkenkunde) en Cornet (Prentenkabinet).
Ook bij slecht weer gaat de activiteit door. Dan wordt in de aula een presentatie gegeven over hetzelfde onderwerp.

Victoria Regiakas in de Hortus (ca. 1910)

 

Weetje 1: Een zoutkist met afbeeldingen uit de Verkade-albums.
Misschien is het u nog niet bekend, maar er is een Zoutkistenroute in het havendistrict van Leiden.
Aaf Verkade, adviseur van de gemeente Leiden over de stadsgrachten en onder-water-zaken, is de initiatiefneemster van deze route.
Bij de brug naar de Historische Begraafplaats Groenesteeg staat een zoutkist. Op de deksel is recent een mooie plaat gemonteerd met onder meer afbeeldingen van het onderwater-leven van de Binnenvestgracht. Deze plaat heeft originele afbeeldingen uit de Verkade-albums. Het is een initiatief van Aaf Verkade. Je kunt in Havenwijk-Zuid sinds 2014 vissen ontdekken op alle zoutkisten die bij de brug-gen staan. Nu dus ook bij de “Laatste brug” van de begraafplaats.

Plaat op de zoutkist

Weetje 2: Nieuwe bomen geplant op de Historische begraafplaats Groenesteeg.
De afgelopen twee jaar zijn er op de begraafplaats twee bomen omgewaaid en vier doodgegaan. De gemeente Leiden heeft recent nieuwe bomen geplaatst. Er zijn drie jonge iepen in het Iepen-laantje gekomen. In vak D is een lijsterbes geplaatst en ook twee lijsterbessen in het Lijsterbes-laantje hebben een plek gekregen. In vak L staat nu een Esdoorn.
Waar ooit een prunus stond tussen de graven kon geen nieuwe boom geplaatst worden zonder graven aan te tasten. De nieuwe prunus heeft een plaatsje gekregen aan het begin van het Iepenlaantje. We hopen dat er in het najaar nog een eik geplaatst wordt en een amberboom.
Hieronder een foto van de boom, die ieder jaar als eerste bloeit op de Historische Begraafplaats Groenesteeg: de Mirabel bij de keerlus in vak B.

De Mirabel in bloei